Parmağınız veya fare imleciniz ile sağa-sola kaydırarak olaylar arasında geçiş yapabilirsiniz.

Bu arada kitabımızı okudunuz mu? Türkiye'de Ağır Müziğin Geçmişi kitabı
1992-09-13 Sodom (Kaan Bilge) (1)
13 Eylül 1992

Sodom ve Pungent Stench konseri

, 0 Yorum

Holy Moses’ın çıkamadığı konserde pek bir olay çıkmamıştı ancak sadece konser sonrası yazılı ortamda tartışmalar yaşandı. Bu sefer 13 Eylül’de Sodom, Pungent Stench, Hole in the Wall ve Cultus’un açıklandığı konserde hem güvenlik personeliyle seyirciler arasında kavga çıktı, hem polis konseri yarıda kesti, hem de konser sonrası sokaklar metalci ve maganda çatışmalarına sahne oldu. Perde arkasında yine Aydın Tuna’nın Mask Entertainment adlı firması bulunuyordu, bu kez yanlarında o dönem yeni kurulan Hammer Müzik adlı müzik market ve prodüksiyon şirketi vardı. Hammer Müzik, Haluk Ataklı tarafından Kadıköy’de kuruldu. Günümüze dek varlığını sürdüren Hammer Müzik dükkanı, Akmar Pasajı’ndaki yerine taşınmadan önce işlerine iki sokak üstte, Moda Caddesi’nde bulunan Çakıroğlu İşhanı’nda başlamıştı. Konserden bir gün önce yapılan imza günü de buradaki dükkanda gerçekleşti.

Seyirciler içeriye alınmadan önce soundcheck yapıldı, sahneye bunun için sırasıyla Pungent Stench ve Sodom çıktı. Böylece Sodom üyelerinin en azından bu şekilde sahne fotoğrafları çekilmiş oldu. Davulcuları Chris Witchhunter, henüz Bostancı Gösteri Merkezi’nde gelmemişti. Bu da gün içerisinde gerilim artıracak ve konser sonrası tartışmalara katkıda bulunacak etkenlerden biriydi. Sesin hazır hale getirilmesinin ardından seyirciler içeriye alındı, sahneye ilk olarak organizatör Aydın Tuna çıktı. Sodom’un Türk düşmanı olduğuna dair iddialardan bahseden Aydın Tuna, doğal olarak Laneth’te çıkan yazılardan bahsetti. Seyirci “Laneth dışarı!” diye tezahürat ederken sahneye çağırılan Andy Brings ve Tom Angelripper’ın elinde Türkiye bayrağı bulunmaktaydı, seyirciye bayrak açarak açıklamalar yapıp fotoğraf makinelerine poz verdiler.

Sodom’un iddialara cevap veren seremonisinin arından konserler başladı. Sahneye ilk olarak İstanbullu thrash metal grubu Cultus çıktı. Kısa bir süre önce “Let’s Burn the Fumigation” adlı dokuz şarkılık demolarını çıkaran grubun sahnesinde Barış Naim (bas), Serkan Özkaya (davul), Cenk Açıkgöz (gitar) ve Burak Atalay (gitar ve vokal) bulunuyordu. Performansı genel olarak beğenilen grup, günün en çok sahnede kalan ismi olacaktı. Ardından sahne Hole in the Wall için hazırlandı. Kadro konusunda değişken bir karakter içerisinde olan grupta bu kez Bülent Benli’nin (vokal) yanında Metafor’dan Kemal Kut (gitar), Disgrace’den Taner Tanrıöver (bas) ve Death Project’ten Serhat Adalı (davul) çaldı. En az Cultus kadar coşkulu bir performans sergileyen Hole in the Wall’da Kemal Kut’un seyirciyle diyalogları ve Bülent Benli’nin bir ara seyirciler arasına karışarak şarkı söylemesi, konserde interaktif bir ortam yarattı.

Sırada Avusturyalı death metal grubu Pungent Stench vardı. Deathroom, Death Project gibi gruplar ve fanzinlerde ayrılan sayfalar sayesinde yeni yeni death metal ile tanışan Türkiye metalcileri Pungent Stench ile birlikte iyice dağıtma imkanı buldular. Sahneye çıkıp seyircilerin üzerine atlayanlar çoğunluktaydı. Güvenlik görevlileri bu duruma pek aşina değillerdi, sahneden atlayanlara engel olmaya çalıştılar, bunu yaparken güvenliği pek gözetmiyorlardı. Seyircilerin üzerine atlayan insanları ittirdiler, yanlış yerlere düşüp yaralanmalarına sebep oldular. Buna tepki olarak seyirci de güvenlik görevlilerini aşağıya çekmeye başladı ve iki taraf arasında kavga baş gösterdi. Aralarda seyircilerin üzerindeki ışıklar tamamen açıldı. Bu esnada Pungent Stench halen daha çalmaya devam ediyordu fakat bu böyle devam etmeyecekti. Sahneye Aydın Tuna çıktı ve Laneth dergisine göre “Size konser monser yok! Sodom da çıkmayacak!” dedi, Mega Metal’e göre ise “konserin daha fazla devam etmeyeceği” ve “salonun boşaltılması istendiği” açıklamasını yaptı. Bunun üzerine seyirci oturma eylemiyle durumu protesto etti ve organizasyona yönelik tepkili sloganlar attı. Ancak içeriye polis girdi ve oturan kalabalığa müdahale etti. Bu müdahale yine Laneth’e göre zor kullanarak gerçekleşmişken, Mega Metal’de “kibarca” salonun boşaltılmasının rica edildiği yazıyor. Yazar Fırat Yeşilleten, ironi yapmadığı konusunda parantez açıyor: “Allah için hakikaten böyle oluyor. Alay veya abartı değil yani”. İçeride coplar ne kadar konuştu, bunu sadece günün tanıkları biliyor.

Polis kordonu eşliğinde Bostancı Gösteri Merkezi’nden çıkan metalciler, bir kez daha magandalarla karşı karşıya geldi, sokaklar iki grup arasındaki kavgalara sahne oldu. Polis ise bu kavgalar esnasında çoktan dağılmıştı.

Oradaydılar:
1992-09-05 Tercan Şener, Sibel Gökçe
5 Eylül 1992

Pentagram, Blues Sister, Disgrace ve Volvox konseri

, 0 Yorum

Eylül ayı Açıkhava Tiyatrosu’nda bir konserle başladı. “Host Organizasyon” adına Tarık Bilgin adlı bir girişimci tarafından organize edilen konser için haftalar öncesinden Alman power metal grubu Rage duyuruldu ancak seyirciler karşılarında bu grubu bulamadılar. Grubun gelmeyeceği daha önceden duyurulmuş olmalı ki, konsere ilgi beklenenden az olmuştu. 5 Eylül’deki konsere çıkan diğer gruplar sırasıyla Pentagram, Blues Sister, Disgrace ve Volvox idi. Pentagram’da bir kadro değişikliği söz konusuydu. Haziran ayının sonlarına doğru müzik eğitimi için ABD’ye yerleşen Demir Demirkan’ın yerine ilk önce Metafor ve Disgrace gruplarından Metin Türkcan açıklanmıştı ancak seyircinin karşısına grubun gitaristi olarak İhsan Şen çıktı. Konserin ortasında, Açıkhava Tiyatrosu’nun yakınlarında gerçekleşen bir röportaj sebebiyle yaklaşık yarım saatlik bir ara söz konusu oldu. İngiliz televizyonu Channel 4 adına dönemin cumhurbaşkanı Turgut Özal ile röportaj yapmak üzere ünlü rock müzisyeni Bob Geldof İstanbul’a gelmişti. Saat 14:00’te başlayan ve toplam üç saat süren röportaj öncesinde Turgut Özal’a İstanbul Açıkhava Tiyatrosu’ndan metalik sesler ulaştı. Duyduğu müzikten rahatsız olan Turgut Özal konserin durdurulması talimatını verdi ve Pentagram mekana gelen polis ekipleri tarafından kulise gönderildi. Bir süre sonra Bob Geldof “güzel” müziğin kesildiğini fark edip sebebini sordu. Turgut Özal, ağırladığı konuğuna ayıp olmaması için bu kez tam tersi yönde bir talimat verdi. Böylece Pentagram sahneye geri döndü ve performansını tamamladı. Verilen ara konusunda seyircilere ise “teknik bir arıza” şeklinde bir açıklama yapıldı. Sahne de bu boşluk esnasında seyircilerin fırlattığı pet şişelerle dolmuştu. Sahne şişelerden arındırılmadan konserler devam etti.

Günün diğer konserleri Pentagram’da olduğu gibi iddiasız idi. Blues Sister adına Tevfik Elçioğlu (bas) ve Belgin Demirer (vokal) çiftinin yanı sıra Hakan (gitar) ve Umut (davul) isimli müzisyenler sahnedeydi. Ardından sahneye Metin Türkcan’ın thrash metal grubu Disgrace çıktı. 1990 yılında Taner Tanrıöver (gitar), Kronik’ten Levent Atılgan (bas ve vokal), Metafor’dan Ufuk Dinç (davul) ile birlikte kurulan Disgrace, Şubat 1991’de üç şarkılık bir demo çıkarmıştı. Bu konserde basta Levent Atılgan’ın yerine Sawdust grubundan Berk Evren vardı. Son olarak sahne alan Volvox’ta ise Duygu Karpuz olmadan tek gitarla idare etmek durumunda kalındı.

Oradaydılar:
1992-07-24-Sabah-Rock-Festivali
,
24 Temmuz 1992

Sabah Rock Festivali

, 0 Yorum

Sabah gazetesinin organize ettiği bu etkinlikte Metalium’un sahne alması ilginçti çünkü grup üç yıl önce aynı gazetenin “Heavy Metalciler’in şeytanla randevusu!” başlığıyla yaptığı haberin öznelerinden biriydi. 24 Temmuz’daki Ataköy Marina konserinden sonraki gün Sabah gazetesinde yayınlanan habere göre bu etkinlik toplam otuz beş grubun katıldığı bir yarışmaydı. Ancak organizasyon “herkese sahne imkanı veremediği için” eleme yapıp on adet grubu sahneye çıkardı. Böylece Metalium haricinde diğer dokuz grup arasında Rustrain, Dimensions, Export, Orbits, Devil, Okyanus, Nuhun Gemisi, Markiz ve Exit bulundu.

Oradaydılar:
1992-06-27 Dark Phase, Volvox
27 Haziran 1992

Open Air Rock Festival

, 0 Yorum

27 Haziran’da Kültürpark içerisinde yer alan Çamlık Senar Açıkhava Tiyatrosu’nda sahne almak üzere Angel’s Skull, Volvox, Hazy Hill, Dark Phase, Reborn, Vertical End ve Witchtrap grupları açıklandı. Konser günü geldiğinde üç büyük şehrin temsilcileri Fuar alanında buluştu. Her şey güzel giderken Koray adında kısa boylu biri, arkadaşı Gürler ve Merih ile birlikte gelip Volvox üyelerine sataştı. Üçlü, Metallica’dan şarkı yorumlamamaları yönünde grubu tehdit etti, grubun üzerine yürüdü. Gerginlik, araya girenlerce geçici bir süre için yatıştırıldı ancak soundcheck esnasında da tacizlerine devam eden üçlü yüzünden Volvox sahneye çıkmak istemedi. Kulisteki yoğun ikna çalışmaları sonucu morali bozuk bir şekilde sahne alan Volvox, “Rock’n Fly” şarkısıyla konsere başladı. İkinci şarkının ortasında Şebnem Ferah’ın gitarının sesi kesildi, jaklar değiştirilip şarkıya yeniden başlandı. Ses tekrar gidince Şebnem Ferah bu şartlar altında konsere devam edemeyeceklerini açıkladı ve Volvox sahneden indi. Sırada Antalyalı Angel’s Skull grubu bulunuyordu. “Just Tear Down” adlı şarkılarıyla giriş yapan thrash metal ekibi başarılı bir performans sergiledi. O esnada kuliste ortalık karışmıştı. Koray ve ekibi Angel’s Skull esnasında sahnede dolaştıktan sonra kulisi basmış, orada kavga çıkarmıştı. Dark Phase çıkan olaylar sebebiyle sahneye çıkmamaya karar verdi. Konserde güvenliği sağlayacak bir ekip olmaması ilginçti. Kavga büyüyünce polis ekibi geldi ancak Dark Phase ve Volvox’a “size yardım edemeyiz” dediler. İki grup da oradan Basmane Garı’na geçti, bir süre oradaki karakolun önünde beklediler. Ancak orada da hiç polis memuru yoktu. Bir süre sonra Koray ve arkadaşları çoğalmış, onlarca kişi haline gelmişti ve tren garına doğru yönelmişlerdi. Dark Phase ve Volvox üyeleri tren raylarına indi, makasları kontrol eden kulübelere sığınarak konser magandalarından kurtulmayı başardı. Ancak paralarını da alamadılar, kendi şehirlerine kimi trenle kimi otobüsle döndü. Tüm bunlar olurken konser ilginç bir şekilde devam ediyordu, Hazy Hill sahneye çıktı örneğin. Ancak yaşanan bu olay İzmir’deki metal organizasyonlarının bunalımlı bir döneme girmesine sebep oldu, diğer şehirlerden gruplarla İzmirli grupların arasındaki mesafe arttı. Konserin Laneth’te çıkan izlenimlerine göre organizasyon Angel’s Skull grubuna aitti. 14 Aralık 1997 tarihli Şebek dergisindeki Angel’s Skull röportajında ise grubun değişmez üyesi Fuat Güzelbakan, konseri Witchtrap’ten Tarkan Gürol ile organize ettiğini söylüyordu.

Oradaydılar:
1992-06-21 Mind Vortex
21 Haziran 1992

Mind Vortex ve Volvox konseri

, 0 Yorum

Yoğun yağmurun ve Öğrenci Yerleştirme Sınavı’nın da etkisiyle izleyici sayısı yüz elli civarında kalmıştı. Kırk dakika sahnede kalan Volvox bilindik şarkılarının yanı sıra Joe Satriani’den “Forgotten” şarkısını da yorumladı. Ardından sahneye çıkan Mind Vortex ise beş kişiden oluşuyordu: Ete Kurttekin (bas), Atıl Kurttekin (gitar), Hakan Özlücan (gitar), Ali Özyaman (vokal) ve Hazy Hill’in ilk davulcusu Gültekin İrengün. Son bir yıldır bu kadroyla çalışan grubun geçmişi ise Kasım 1988’e dek uzanıyordu.

Oradaydılar:
1992-06-21 Devil
20 Haziran 1992

Beyoğlu Sanat Günleri

, 0 Yorum

Red, Silent Scream grubuyla beraber 20 Haziran’da Galatasaray Lisesi’nde sahne aldı. Konserlerin çoğu ise Mis Sokak’a kurulan sahnede gerçekleşiyordu. 20 Haziran günü burada konser vermek üzere Dikenli Tel, Leke ve Exit, ertesi güne ise Devil ve Asım Can Gündüz isimleri duyuruldu. Beyoğlu Sanat Günleri’nde tek etkinlik konserler değildi. Tiyatro, sergi, söyleşi gibi farklı etkinlikler de yürütüldü.

Oradaydılar:
1992-06-14 Tankard Burak Stüdyo Bakırköy
14 Haziran 1992

Tankard ve Athena konseri

, 0 Yorum

Yılın ikinci ses getiren organizasyonu yine Mask Entertainment tarafından Alman thrash metal grubu Tankard’ın getirilmesiyle gerçekleşti. Holy Moses konserinde olduğu ya da Sodom ve Pungent Stench konserinde olacağı gibi, organizasyonun odağa alındığı bir tartışma ortamı bu sefer söz konusu değildi. Grup olaysız bir şekilde geldi, imza günü etkinliğinde seyirciyle buluştu, sahneye çıktı, çaldı, eğlendirdi ve indi. Bu sefer yaşanan olumsuz olaylar konserdeki güvenlik görevlilerinin konuya pek hakim olmamalarından ötürü heavy metal seyircisine itiş kakış ile yaklaşmasından kaynaklanıyordu. Konser sonrasında ise metalciler ile mahalle magandaları arasında kavgalar yaşandı. Polisin olaya dahil olmasıyla bu kavgalar sona erdi.

Oradaydılar:
1992-05-16 Parkinson (2)
16 Mayıs 1992

Live in Death Metal Bilsak

, 0 Yorum

Arşivde bu konserin afişi de var ancak çok küçük olduğu için siteye yüklemedik.

Oradaydılar:
1992-05-02 Pentagram (Ogün'ün ilk konseri)
2 Mayıs 1992

Protector, Pentagram, Hole in the Wall konseri

, 0 Yorum

Birkaç haftadır Türkiye’deki heavy metal dinleyicilerini bir heyecan dalgası kaplıyordu, Almanya’nın kalburüstü thrash metal gruplarından Holy Moses konsere gelecekti. 2 Mayıs 1992 tarihi iple çekildi. Günü geldiğinde İstanbul Açıkhava Tiyatrosu’nda heyecan doruktaydı. Sahneye önce Hole in the Wall çıktı. Grubun kurucusu ve vokalisti Bülent Benli’nin yanında Metafor’dan Örgün Uğurlu (gitar) vardı ve bu ikilinin yanı sıra Deathroom üçlüsü Hakan Nurcanlı (gitar), Serdar Sözen (bas) ve Murat Çolbıyık (davul) o Cumartesi Hole in the Wall kadrosunu oluşturuyordu. Vokalin duyulmasına mani olan teknik sıkıntılar sebebiyle soundcheck tadında bir performans ile “The Fart”, “Hiroshima” ve “Parent Killer” gibi şarkılar çalındı. Ses düzeni sıradaki grup olan Pentagram’ı da olumsuz etkilemişti. Yaklaşık iki ay önce İsveç’e yerleşen Bartu Toptaş’ın yerine grubun mikrofonuna katılan Ogün Sanlısoy, Pentagram saflarında ilk defa seyirci karşısına çıkıyordu. Kendisinin performansı oldukça beğenilirken, grupta teknik aksaklıklar devam etti. Örneğin Demir Demirkan’ın gitar teli koptu, “Secret Missile” ve “Trail Blazer” şarkılarını bozuk akort ile çalmak zorunda kaldılar. Pentagram sahneden indikten sonra ilginç bir şey oldu. Günün üçüncü ve son ismi olarak Holy Moses yerine Protector adında bir başka Alman thrash metal grubu sahneye çıkmıştı. Seyirciyi idare edecek kadar iyi ve oturaklı bir performans sergiledikleri için konser esnasında bir protestoyla karşılaşmayan Protector günü kurtarsa da, konser sonrası özellikle heavy metal basınında tartışmalar gündeme geldi. 

Oradaydılar:
18 Mart 1992

Zen, 2/5BZ ve Maximal Punch Effect konseri

, 0 Yorum

Oradaydılar:
1992-03-05 Volvox
5 Mart 1992

Badluck ve Volvox konseri

, 0 Yorum

5 Mart Perşembe günü Boğaziçi Üniversitesi’nde Volvox ve Badluck grupları sahne aldı . Artık seyircinin ezbere bildiği “Rock’n Fly” ve “Gates of Hell” şarkılarının ardından “Before I Die” ve “Excess Sex” gibi yeni şarkıları sunan Volvox, yavaş ritimli “Queen of the Kings”, hareketli “Going Away”, hüzünlü “Desire” ve coşkulu “Die Hard” şarkılarıyla devam etti. Ancak bu parçada seyircinin yeterince coşmadığı görüldü. Laneth’in Nisan 1992 tarihli on ikinci sayısında konseri anlatan Çağlan Tekil bu noktada İstanbul seyircisinin giderek konserleri daha bir sakin izleyen Ankara seyircisine benzediği gözlemini dile getirdi. Volvox’un performansı da bu sükunetten etkilenmiş, örneğin daha önce Ambiance Bar’da sergiledikleri kayda değer performansa yaklaşamamışlardı. Volvox konser sonunda sahneyi Badluck grubuna bıraktı. O zamana dek yirmiye yakın konsere çıkan Badluck 5 Mart günü Volvox’un ardından sahneye “Hot Lips” ve “Gonna Tell” şarkılarıyla çıktı. Ardından “Highway of Lies” ve “Cry Your Heart Out” adlı Badluck besteleriyle devam eden konserde bestelere Gary Moore şarkısı olan “Loner” ile ara verildi. Sonrasında Badluck şarkıları arka arkaya geldi: “It Bites”, “Never Surrender” ve “Burnin’”. Bis öncesi konsere Billy Idol şarkısı “Rebel Yell” ve “Love Rules, Sex Rolls” ile virgül koyan grup sahneye tekrar çıktığında “Never Surrender” şarkısının tekrarını yaptı ve Bon Jovi’den “You Give Love” ile Gary Moore’dan “Walking By Myself” ile noktayı koydu. Bu konserde “Never Surrender” haricinde çalınan bütün Badluck şarkıları, yıl içerisinde çıkacak olan grupla aynı isimdeki kasette yer alacaktı.

Oradaydılar:
22 Şubat 1992

Dimensions ve Private Death konseri

, 0 Yorum

22 Şubat’ta Bilsak’ta speed ve thrash metal tarzlarını benimseyen Dimensions ile grindcore yapan Private Death gruplarının konseri gerçekleşti. Ekim 1990’da kurulan Dimensions’ta Emre Cebeci (gitar) ve Emre Laçin (vokal) isimlerinin çaldığı biliniyorken, ilk konserine çıkan Private Death ise Hikmet Aydınsoy, Alp Emir, Erhan Yarsur ve Burak Ülken’den oluşuyordu. Private Death yaklaşık bir sene içerisinde ismini “Mankind Terror” olarak değiştirdi.

Oradaydılar:
Şubat 1992

Laneth 10. Sayı

0 Yorum

Laneth’in 10 numaralı sayısında Thapsus ve Asım Can Gündüz röportajı bulunuyor. Demoland’de Pentagram’dan Live at the Trail, konser sayfasında Dead Mosh, Crematorium ve Necromancy konseri var. P.K. 27 adlı mektup köşesinde ise tanıdık isimler Güray Topaç ve Emre Şahin’den mektuplar mevcut.

Oradaydılar:
2 Şubat 1992

Dünya Öpüşme Günü

, 0 Yorum

Aptülkadir Elçioğlu’nun doğum günü olan 2 Şubat yaklaşıyordu. Önceki yıl bir ev partisi olarak kutlanan doğum gününün bol miktarda öpüşmeye sahne olmasından yola çıkarak bu yıl bu tarihi bir konser organizasyonuna dönüştürmek söz konusu oldu. “Dünya Öpüşme Günü” adında bir gün uyduruldu ve bu gün şerefine Asım Can Gündüz, Volvox ve Sawdust gruplarının sahne aldığı bir rock konseri düzenlendi. Organizasyonu Güven Erkin Erkal üstlendi, sunuculuğu da Aptülkadir Elçioğlu ile beraber yaptı. Organizasyona OK adlı prezervatif firması sponsor oldu ve her bir bilete bir adet promosyon kondom yapıştırıldı. Ortaköy’de bulunan “La Nuit 88” isimli barda öğleden sonra saat iki olunca konser başladı.

Oradaydılar:
30 Ocak 1992

Ian Gillan konseri

, 0 Yorum

Deep Purple grubunun en ünlü vokalisti Ian Gillan 30 Ocak 1992 tarihinde Lütfi Kırdar Spor Salonu’nda bir konser verdi. Lütfi Kırdar Spor Salonu aslında 80’li yılların meşhur Spor ve Sergi Sarayı’nın yeni ismiydi. 1988’de ismi değiştirilen mekanda 30 Ocak akşamı sahneye ilk olarak Asım Can Gündüz çıktı. Onun için bu konserin anlamı farklıydı çünkü 80’li yıllarda aynı yerde ses getiren konserleri olmuştu. Asım Can Gündüz enerjik performansıyla seyirciyi Ian Gillan’a hazırladı. Sıra İngiliz müzisyenin grubuna geldiğinde yaklaşık beş bin kişi konserin bir noktasında “Smoke on the Water” söylemek için hazırda bekledi. Yeni çıkardığı “Toolbox” albümünün turnesinde olan Ian Gillan, sahneye stroboskop efektiyle çıktı. Yeni albümden “Dancing Nylon Shirts” ve “Don’t Hold Me Back” gibi şarkılar çalınırken Deep Purple klasikleri “Black Night” ve “Smoke on the Water” seyircinin en çok eşlik ettiği anlara sahne oldu.

Oradaydılar:
Ocak 1992

Laneth 9. Sayı

0 Yorum

Laneth’in 9’uncu sayısı ile birlikte kapak artık siyah basılmaya başlandı. Metalium’un kapağında yer aldığı sayıda Disgrace röportajı da bulunmakta. Metalium ve DarkPhase’in Adana konserinin izlenimleri, konumuzla ilgili bir başka içerik.

İlgili olaylar:

Oradaydılar:
Bu sıra bitti. Tekrar sıralayalım: Baştan sona Sondan başa